روانشناسی معماری- تأثیر معماری بر عادات، رفتار و سلامت

80 تا 90٪  از وقت خود را با زندگی درساختمان ها و فضاهای داخلی سپری می کنیم فضاهایی احاطه شده با اشکال ، نور مصنوعی ، رنگ ها ، مبلمان و مناظر بنابراین آیا وقت آن نرسیده که از خود بپرسیم این محیط های مصنوع تا چه اندازه بر زندگی و شخصیت ما تأثیر می گذارند؟

گرایش “روانشناسی معماری یا محیط” ، چندین سال است که به شدت با شناخت چنین تاثیراتی سر و کار دارد. هدف از این گرایش بررسی تأثیرات معماری بر انسان ، احساسات و رفتار آنها و تدوین توصیه هایی برای برنامه ریزی و طراحی ساختمانها است. این حوزه تحقیقاتی در مورد تأثیر فضاهای باز و سرپوشیده روی افراد از نظر شناختی، عاطفی و اجتماعی سؤالاتی را مطرح می نماید برای مثال اینکه چگونه می توان خانه ها ، ادارات و ساختمان ها به طور کلی طراحی و سازماندهی کرد، به گونه ای که استرس را کاهش و یا سلامتی را ارتقا بخشید؟

دکتر Harald Deinsberger-Deinsweger، از انستیتوی روانشناسی مسکن و معماری در اتریش ، در حال بررسی این سؤال است که خانه های مسکونی ، فضاهای کار و تفریحی باید چگونه طراحی شوند تا بیشترین تأثیر را بر افراد و زندگی آنها داشته باشد. چگونه می توان کاستی ها و کسری ها و هم پتانسیل و امکانات را در روند برنامه ریزی معماری شناسایی کرد؟

سلامتی

“هیچ کس نمی تواند از معماری و جلوه های آن فرار کند.” (گونتر هرتل)

دکتر  Deinsberger-Deinsweger  معتقد است كه معماری نادرست و فرومایه ، همراه با سایر عوامل مضر ، می تواند باعث ایجاد استرس ، فرسودگی ، القاء علائم روانی و حتی ایجاد ناراحتی جسمی شود. به عنوان یک قاعده کلی می توان گفت، این اثرات بلافاصله آشکارا نیستند ، اما اغلب پس از یک دوره چند ماه یا با گذر سال ها ظاهر می شوند. این نتیجه گیری همینطور اثبات می کند که با عملکرد معکوس فضاها می توانند فرآیندهای بهبودی و سلامت را ارتقاء دهند.

احساسات و سیستم عصبی

به منظور ایجاد احساس راحتی در یک محیط ، فقط به یک فضای داخلی دلپذیر نیاز نیست. نور ، گیاهان ، متریال ها ، روش های ساخت و ساز ، دما و شرایط هوا نیز برای رفاه و سلامت نقش دارد. باید در نظر داشته باشیم که انسانها یک برداشت کلی دارند: حواس ما بر تفکر ، احساسات و عملکرد و بنابراین کل بدن ما تأثیر می گذارد. اگر حواس ما  با پیام های مثبت تحریک شود ، این می تواند یک اثر تقویت کننده یا آرام بخش داشته باشد. در نتیجه ، فضاها می توانند بر تفکر و الگوهای رفتاری ما تأثیر بگذارند ، به عنوان مثال ، انگیزه ، عملکرد یا تمرکز ما را تقویت کنند اگر در فضاها احساس ناراحتی کنیم ، می تواند منجر به بی قراری یا ناراحتی ، حساسیت شدید، بی حالی یا حتی اضطراب گردد.

امنیت و جرم

ساختارهای فضایی همچنین با موضوعات ایمنی و امنیتی همراه هستند. در صورت عدم موفقیت در ساختارهای فضایی ، اقداماتی مانند سیستم های هشدار دهنده یا دوربین های مداربسته معمولاً به خوبی عملکرد ندارند بنابراین برخی ساختارها می توانند سبب جرم یا خرابکاری شوند ، اما همچنین می توانند به بهبود و تأمین امنیت بیشتر کمک کنند یا برخی فضاها احساس امنیت و برخی احساس ترس و عدم امنیت را در ما ایجاد میکنند این نشان دهنده تاثیرگذاری فضا بر احساس امنیت انسان است.

شخصیت و تکامل

محیطی که در آن زندگی می کنیم و توسط آن احاطه شده ایم فضایی بارور برای رشد و تکامل فردی ماست. پیام های مثبت در فضاها می توانند در تقویت احساس عزت نفس و رضایت ما نقش داشته باشند. نقص در این زمینه ممکن است باعث نارضایتی ، بی قراری ، بیگانگی و بی پروایی شود.

طبق گفته های دکتر  Deinsberger-Deinsweger بسیاری از ساختمان ها نقص های متفاوتی را در خود دارند که البته فوراً قابل توجه نیستند و به وضوح به چشم نمی آیند

دنی فریدمن ، پژوهشگر مسکن و سیاست های اجتماعی ، همبستگی هایی بین شرایط نامساعد مسکن / محلات و سلامت افراد ، بهزیستی ، احتمال جرم و جنایت و تحصیلات نیز پیدا کرده است وی در پژوهشی نشان داده که شرایط نامناسب مسکن به شدت با کمبود تحصیلی ، ظهور مسائل بهداشتی و شکایات کیفری ارتباط دارد. همینطور برعکس ، این بدان معنی است بهبود کیفیت  و کمیت مسکن ، و بهبود کیفیت فضا در محلات و خانواده های کم درآمد تأثیر مثبتی در کاهش جرم و جنایت و سلامت و بهبود سطح تحصیلات خواهد داشت.

عملکرد و رفتار

“فضاها رفتار ما را تعیین می کنند – در بیشتر موارد بدون درک آگاهانه ما”

ساختارهای فضایی الگوهای خاصی از رفتار را ترویج می کنند و طرح ها و الگوهای ما را به شیوه های خاصی از عادات، برخورد و استفاده از آنها تحریک می کنند. پدیده هایی مانند افراط ، استفاده نادرست یا خرابکاری اغلب دلایل ساختاری دارند. اگر معماری دلبستگی مثبت و عاطفی به مکانها ایجاد کرده و احساس مسئولیت را تقویت کند ، چنین عواقبی به وضوح قابل پیشبینی است.

بنابراین سؤالاتی درمورد چگونگی و چرایی برای همه پروژه های مسکونی و ساختمانی بایستی با دقت مطالعه و پاسخ داده شود. محیط های زندگی یا کار نیز می توانند ابزار شناسایی برای شخصیت ما باشند. اگر این فرآیندها رخ دهند ، احساس مسئولیت ما در مورد فضاهایی که در آن ساکن هستیم توسعه می یابد.

در پایان ، ترتیب و توالی حوزه ها، تجهیزات و ابعاد فضاها و طراحی آنها بر الگوهای حرکتی ، اعمال و استفاده از انسان تأثیر می گذارد. اگر فضاها به شکلی ایجاد شود که خلاف الگوهای رفتاری ما باشد ، می تواند حرکات و اعمال ما را مختل کنند و باعث عصبانیت یا نا امیدی شود. یا برعکس ، از ساختارهای زندگی روزمره پشتیبانی کرده و باعث احساس راحتی بیشتری گردد.

کودکان ، بیماران و سالخوردگان

دانشمندان Tanja Vollmer دریافتند که شرایط جسمی و روحی بیماران ، افراد مسن و کودکان بسیار بیشتر از سایر افراد به محیط زندگی خود گره خورده و از این رو بیشتر تحت تأثیر شرایط مکانی قرار خواهند گرفت. هرچه ناامن تر باشیم ، تأثیر محیط بر ما قوی تر می شود.

گروه تحقیقاتی تحت نظر دکتر راجر اولریش ثابت کرده است که نور طبیعی ریتم های بدن ما (به طور مثال گردش خون و جریان خون) را به نحوی بهینه تنظیم می کند و حتی می تواند بهره وری و راحتی سرنشینان را افزایش دهد. جای تعجب نیست که اگر در ساختمانهای 80 تا 90٪ از روز خود بمانیم بدن ما با بخش اعظم محیط ساخته شده در تضاد قرار می گیرد زیرا به اندازه کافی به نور روز و منابع مورد نیاز دسترسی ندارد بنابراین حتما اصولی متناسب برای طراحی فضاهای درمانی باید در نظر گرفته شود ، به عنوان مثال استفاده از چراغ هایی با نور قابل تنظیم ، متناسب با شرایط خاص ، جنبه های فیزیولوژیکی و عملکردی را بهبود می بخشد.

در واقع، اگر کمبودهایی در فضا وجود داشته باشد ، پیامدهای آن ممکن است الگوهای ناسازگار و مخرب رفتار ، رفتار منفعلانه یا خودپسندی ایجاد کند و بالعکس ، معماری خوب می تواند فرآیندهای بهبودی (به عنوان مثال در بیمارستان ها) را تسریع کند ، ورزش و نشاط ، مهارت های عاطفی و شناختی ، تعامل اجتماعی و مهارت های ارتباطی را تقویت کند.

ماریا لورنا لمان همچنین متقاعد شده است که محیط ساخته شده ما می تواند بر احساس ما تأثیر بگذارد. متریال های ساختمانی ، نور و مناظر و اصوات تأثیر عاطفی خاصی بر ما دارند. بنابراین ضروری است که معماران مراقب عملکردها و تأثیرات روی انسان باشند.  در واقع بسته به نوع کاربری ساختمان ، عملکردهای خاصی برای انسان لازم است:

یک بیمارستان باید صلح ، اطمینان و امید را منعکس کند. یک مدرسه باید کنجکاوی ، شادی و هیجان را برانگیزد و یک دفتر باید از خلاقیت ، بهره وری و تمرکز را تقویت نماید.با در نظر گرفتن این موضوعات نقش یک معمار تغییر خواهد کرد.  از این رو مهمترین سؤالی که معماران و طراحان باید پاسخ دهند این است: چه احساسات و حالات ذهنی را می خواهم در کاربران ساختمان ایجاد کنم؟ همچنین باید مشخص باشد که الگوهای رفتاری با توجه به کاربری هر ساختمان متفاوت است. با طراحی مناسب  بایستی الگوهای سالم  متناسب با کاربری را مورد تأکید قرار داد.

با این وجود ، از آنجا که معماری تأثیر متفاوتی بر همگان دارد ، الگوهای مختلف ادراک ، شخصیتها و اثرهای فرهنگی سبب می شود تا تعریف اقدامات و قوانین کلی برای این موضوع مانند تمامی نکات روانشناختی مقدور نباشد اما کلیات و نیاز های مطلوب انسانی برای آسایش جسمی و روحی معیار خوبی برای خلق هر فضاست.

با این وجود چند توصیه طبق نظر محققین وجود دارد:

به منظور ایجاد فضاهای مثبت (اجتماعی) ، منطقی است که معیارهای یک پروژه را قبل از فرآیند برنامه ریزی با فرآیندهای روانشناختی تلفیق کنید.  عزت نفس ، استقلال ، کنترل و بهره برداری اگر این عناصر برای فرآیند برنامه ریزی در نظر گرفته شوند ، ساختمانها می توانند با اشکال جدید سازه های جدید شهری ادغام شوند و بنابراین ، می توانند با عملکردهای جدیدتری غنی سازی شوند.

در مرحله برنامه ریزی ، هر پروژه باید به طور مداوم بهینه سازی شود تا کاستی ها بررسی و از آسیب ها جلوگیری شود. بنابراین، گروه‌های ذینفع مختلفی از جمله مدیران بهداشت ، معماران ، شهرسازان ، روانشناسان و پزشکان باید گردهم آیند تا دانش همه جانبه ای در این زمینه کمک کند و مشارکت آنها در فرایند طراحی بتواند بر سلامتی افراد تاثیرگذار باشد.

روانشناسی معماری با درک کامل تعامل بین انسان ها و محیط مصنوع ، ابزاری مهم در توسعه راه حل ها و نوآوریهای پایدار خواهد بود  بنابراین در این مهم معمار با شناخت عمیق از روانشناسی انسانی ، نقش فزاینده ای دارد همچنین تجزیه و تحلیل طراحی ، امکانات و جنبه های استفاده از ساختمانهای موجود به منظور بهسازی ساختمانها برای ساکنان را ارزش گذاری می کند و برای ایجاد پیام های جدید باید گاهی اوقات مفاهیم قدیمی را کنار گذاشته و فضایی خلاقانه  خلق نماییم.

مدیر مرکز تحقیقات و ارزیابی پیشرفته طراحی در مقاله خود در زمینه روانشناسی و معماری اشاره می کند شاید ابزارهای جدید فناوری در بخش معماری به زودی قادر به ردیابی پاسخ انسان به تغییر پارامترهای فضا و مکان باشند تا بتوانند الگویی از معماری پاسخگو را گسترش دهند اما نقس اساسی ابعاد روانشناختی بر معماری و نقش فضاها در شکل گیری سلامتی و احساسات مثبت یا منفی امری انکار ناپذیر و قابل تامل می باشد و در واقع از نیازهای ضروری و دارای اولویت برای حوامعه امروزی محسوب می شود.

گردآوری توسط: تحقیقستان