آداب و رسوم ایرانیان در عید نوروز

عید نوروز که با آمدن سال جدید آغاز می شود یکی از اعیاد ویژه ایرانیان است از قدیم الایام مردم خود را در آخرین ماه سال برای جشن نوروز و سال جدید آماده می کردند از خانه تکانی گرفته تا تهیه کردن ماهی و سبزه که تنها بخشی از روسمات و آداب نوروز قبل از عید است.

نوروز هم مثل خیلی از جشن های دیگر آداب و رسوم خاص خود را دارد که به مدت ۱۳ روز در ایران برگزار می شود. این مراسم عبارتند از:

۱- چیدن هفت سین

هفت سین شاخص ترین نماد نوروز است و آغاز سال معمولا در کنار آن جشن گرفته می شود. از دیرباز این سفره رنگین، ۷ روییدنی و خوراکی را که با حرف ” سین ” شروع می شوند را در خود جای داده است: سیب، سبزه، سنجد، سماق، سیر، سرکه، سمنو.

قرآن، آینه، شمع، تخم مرغ رنگ شده، ماهی قرمز، نان و سبزی، گلاب، گل، سکه و … نیز گوشه دیگری از این سفره را پر می کنند و هریک به نشانه و نمادی خاص در کنار یکدیگر قرار می گیرند.

رسم دیرین این است که به هنگام تحویل سال همه در کنار سفره هفت سین باشند و برای یکدیگر خوشی و شادمانی و سلامتی در سال جدید بخواهند.

۲- خوردن رشته پلو و آش رشته

پس از سال نو اولین وعده غذایی رشته پلو یا آش رشته است که بر اساس باور قدیمی خوردن آن موجب می شود تا سر سرشته کار تا آخر سال دست اعضای خانواده بیاید.

رشته پلو غذایی لذیذ است که با رشته پلویی و برنج همراه با خرما و کشمش سرخ کرده آماده می شود و آن را در مراسم نوروز میل می کنند.

۳- عیدی و هدایا

یکی از رسم های دیرین در نوروز، عیدی دادن و عیدی گرفتن است. کوچکترها از شوق گرفتن اسکناس های نو و تانخورده سر از پا نمی شناسند و با شوقی خاص منتظر دریافت آنها هستند.

بزرگترها قبل از تحویل سال اسکناس های عیدی را به نشانه تبرک لای قرآن می گذرند و پس از آغاز سال، آنها را به عنوان عیدی به کوچکترها می دهند. برخی به جای اسکناس، هدایایی را برای عزیزان شان تهیه و به آنها تقدیم می کنند.

۴- دید و بازدید

احتمالا در گذشته، مردمان می دانستند که روزی آنقدر غرق در دغدغه ها و روزمرگی ها می شویم که فرصت دیدن اقوام خویش را هم نداریم. رسم دیرین دید و بازدید نوروز بهانه خوبی است تا حداقل سالی یک بار گرد هم بیاییم و شادی این جشن باستانی را با عزیزان مان شریک شویم.

۵- پوشیدن لباس نو

رسم بر این است که در ایام نوروز و به هنگام دید و بازدیدها به نشانه نو شدن لباس زمین، جامه نو بر تن می کنند و خود را می آرایند تا به بهترین شکل در طول این جشن دیده شوند.

۶- سیزده به در

سیزدهمین روز از جشن های نوروزی با عنوان سیزده به در شهرت دارد و حسن ختام جشن نوروز به حساب می آید. باوری قدیمی حکایت از این دارد که باید در این روز برای راندن نحسی از خانه خارج شد و به دامان طبیعت رفت. امروزه در تقویم رسمی ایران این روز تحت عنوان روز طبیعت نام گذاری شده و با برپایی پیک نیک توسط خانواده ها در سراسر کشور جشن گرفته می شود.

ثبت جهانی نوروز

در سال ۲۰۰۹ جشن باستانی نوروز با ریشه ایرانی در تقویم مجمع عمومی سازمان ملل جای گرفت. این جشن در متن تصویب نامه به صورت زیر توصیف شده است:

نوروز، ۲۱ ماه مارس جشنی با ریشه ایرانی که قدمتی بیش از ۳ هزار سال دارد و امروزه بیش از ۳۰۰ میلیون نفر آن را جشن می گیرند.

برای نخستین بار، نوروز ۱۳۹۱ در صحن عمومی سازمان ملل و یونسکو به میزبانی ایران جشن گرفته شد و جهانیان این میراث فرهنگی ارزشمند را شناختند.

نوروز در کشورهای دیگر

نوروز آیینی است که نه تنها در ایران بلکه در کشورهای دیگر جهان نیز برگزار می شود. ترکمنستان، تاجیکستان، آذربایجان، افغانستان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و چندین کشور دیگر مراسم این جشن را با آداب و رسوم خودشان برگزار می کنند و در شادمانی نو شدن زمین شریک می شوند.

آداب و رسوم نوروزی در گوشه و کنار ایران

کشور پهناور ایران تنوع جالب توجهی از فرهنگ ها را در خود جای داده است. نوروز نیز در میان هر یک از این فرهنگ ها به سبک خاصی برگزار می شود که در ادامه به برخی از آنها اشاره می کنیم:

ترکمن ها

در میان اقوام ترکمن ایام نوروز فرصتی برای انجام بازی منجوق آتدی به شمار می رود که نام آن به معنای انداختن دانه منجوق است. دختران ترکمن دور هم جمع می شوند و منجوق های خود را که علامت زده اند به داخل ظرف پر آبی می ریزند. یکی از دختران ظرف را بالای سر دوستانش می برد و یک بیت شعر می خواند. در همین حال منجوق ها را با هم مخلوط می کند و در آخر یکی را از ظرف در می آورد. منجوق متعلق به هر دختری که باشد، مضمون شعر در ارتباط با او در نظر گرفته می شود.

ورامین

در ورامین تهران، نانی موسوم به نان کسمه برای مصرف در نوروز پخته می شود. کسمه نانی شبیه به تافتون است اما در تهیه خمیر آن، از شکر یا خاک قند هم استفاده می کنند.

همدان

در همدان، رسم بر این است که در لحظه تحویل سال، فردی دست خود را در تنگ ماهی ببرد و آن را بگیرد. سپس آرزویی کرده و ماهی را رها کند.

میناب

ﻣﺮدم ﻣﻴﻨﺎب با فرا رسیدن ایام نوروز، ﭘﻴﺸﺎنی و ﺷﺎخ ﮔﺎو و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان و در ﻣﻨﺎزل را ﺑﺎ گل سرخ رنگ آمیزی می کنند. بر اساس یک باور کهن، زﻣﻴﻦ روی ﺷﺎخ ﮔﺎوی ﻗﺮار دارد که در نوروز ﺑﺮای رﻓﻊ خستگی زﻣﻴﻦ را از اﻳﻦ ﺷﺎخ ﺑﻪ آن ﺷﺎخ انتقال می دهد.

بوشهر

یکی از جالب ترین سفره های هفت سین در میان بوشهری ها برپا می شود. آنها علاوه بر سفره هفت سین، یک سفره هفت میم نیز دارند و ماهی، میگو، میوه، مرغ، مربا، ماست و مسقطی را در آن قرار می دهند.

گردآوری توسط: تحقیقستان