اعمال ماه شعبان چیست ؟
ماه شعبان از جمله ماه های پربرکت سال شمرده می شود. این ماه از آن جهت حائز اهمیت است که فرصتی روحی و معنوی جهت آمادگی برای ورود به باارزش ترین ماه سال یعنی ماه مبارک رمضان فراهم می کند، از این جهت هر یک از حضرات معصومان(ع) در عظمت این ماه شریف احادیث متعددی بیان فرمودند، از این سو برای زمینه سازی معنوی شیعیان خویش برای بهره هرچه بیشترشان از فضایل و برکات این ماه، به معرفی اعمال عبادی و آداب رفتاری این ماه پرداختند و خود نیز اهتمام ویژه ای نسبت به پاسداشت ماه شعبان داشتند.
نقل است حضرت امیر المؤمنین علیه السلام در روز اول شعبان به جماعتی برخوردند که در مسجد نشسته بودند و درباره قَدَر و امثال آن گفت وگو می کردند تا آنکه لجاجت و جدالشان و فریاد و صدایشان سخت بلند شد. حضرت ایستادند و بر آن ها سلام کردند، پاسخ سلام را دادند و به احترام حضرت از جای برخاستند و درخواست کردند کنار آنان بنشیند. امام(ع) توجّهی به دعوت آنان نکردند و در همان حالت ایستاده فرمودند:
…ای تازه کار ها، امروز اول شعبان کریم است، پروردگار آن را شعبان نامیده به خاطر انشعاب یافتن و پراکنده شدن خیرات در آن. همانا پروردگار شما در شعبان درهای حسنات را باز کرده و قصر ها و خیراتش را به قیمتی ارزان و کارهایی آسان به شما عرضه کرد، پس در مقام خرید برآیید؛ یَا مَعْشَرَ الْمُبْتَدِعِینَ، هَذَا یَوْمُ غُرَّهِٔ شَعْبَانَ الْکَرِیمِ سَمَّاهُ رَبُّنَا شَعْبَانَ لِتَشَعُّبِ الْخَیْرَاتِ فِیهِ قَدْ فَتَحَ فِیهِ رَبُّکُمْ أَبْوَابَ جِنَانِهِ وَ عَرَضَ عَلَیْکُمْ قُصُورَهَا وَ خَیْرَاتِهَا بِأَرْخَصِ الْأَثْمَانِ وَ أَسْهَلِ الْأُمُورِ فَابْتَاعُوهَا.
ابلیس دور از رحمت خدا شاخه های شرور و بلاهای خود را برای شما آراسته و شما پیوسته در گمراهی و سرکشی می کوشید و به شاخه های ابلیس تمسّک می جویید و از شاخه های خیرات که درهایش برای شما باز شده روی می گردانید و این ابتدای ماه شعبان است و شاخه های خیراتش عبارت است از: نماز، روزه، زکات، امر به معروف، نهی از منکر، نیکی به پدر و مادر و خویشان و همسایگان، ایجاد صلح و صفا بین مردم و صدقه دادن به فقرا و مساکین. وَ عَرَضَ لَکُمْ إِبْلِیسُ اللَّعِینُ بِشُعَبِ شُرُورِهِ وَ بَلَایَاهُ فَأَنْتُمْ وَ إِنَّمَا تَنْهَمِکُونَ فِی الْغَیِّ وَ الطُّغْیَانِ وَ تَتَمَسَّکُونَ بِشُعَبِ إِبْلِیسَ وَ تَحِیدُونَ عَنْ شُعَبِ الْخَیْرِ الْمَفْتُوحِ لَکُمْ أَبْوَابُهُ هَذِهِ غُرَّهُٔ شَعْبَانَ وَ شُعَبُ خَیْرَاتِهِ الصَّلَاهُٔ وَ الصَّوْمُ وَ الزَّکَاهُٔ وَ الْأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیُ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ بِرُّ الْوَالِدَیْنِ وَ الْقَرَابَاتُ وَ الْجِیرَانُ وَ إِصْلَاحُ ذَاتِ الْبَیْنِ وَ الصَّدَقَهُٔ عَلَی الْفُقَرَاءِ وَ الْمَسَاکِین. (مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۷، ص۵۴۲)
هشتمین ماه قمری سال، ماه شعبان است. فضایل این ماه به دلیل توصیفاتی که رسول گرامی اسلام (ص) و سایر ائمه (ع) از آن بیان فرمودند، به قدری است که آن را مدخلی برای ورود به ماه نزول قرآن و پر برکت ترین ماه سال یعنی ماه مبارک رمضان معرفی کرده اند. اهل بیت (ع) به دلیل این ویژگی خاص، اعمال و آدابی را برای این ماه بیان فرموده اند. به عنوان نمونه پیامبر اکرم (ص) در روایتی فرمود: «شعبان ماه من است و هر کس یک روز از ماه مرا روزه بدارد، بهشت بر او واجب است؛ شعبان شهری، رحم اللّه من اعاننی علی شهری» (مصباح المجتهد، ج ۲، ص ۷۲۸).
به همین مناسبت به اعمال مشترک این ماه که در کتاب شریف مفاتیح الجنان درج شده است، اشاره می کنیم.
اوّل: هر روز هفتاد مرتبه بگوید: أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَهَٔ.
دوم: هر روز هفتاد مرتبه بخواند: أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لا إِلَهَ إِلا هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ.
آمرزش می خواهم از خدا معبودی جز او نیست بخشدنه مهربان زنده به خود پاینده و به سوی او باز می گردم.
در بعضی روایات «الحیّ القیّوم» پیش از «الرّحمن الرّحیم» است، و عمل به هر دو خوب است، و از روایات استفاده می شود، که بهترین دعاها و ذکرها در این ماه استغفار است، و هرکه در هر روز این ماه هفتاد مرتبه استغفار کند، مانند این است که در ماه های دیگر هفتاد هزار مرتبه استغفار بجا آورد.
سوّم: در این ماه صدقه بدهد، گرچه نصب دانه خرما باشد، تا حق تعالی بدن او را بر آتش دوزخ حرام کند.
از امام صادق علیه السّلام روایت شده: که از وجود مبارک ایشان درباره فضیلت روزه رجب سؤال کردند؟ فرمود: چرا از روزّ شعبان غافل هستید؟ راوی عرض کرد یابن رسول اللّه کسی که یکروز از شعبان را روزه بدارد، چه ثوابی دارد؟ فرمود: به خدا سوگند بهشت پاداش آن است، عرض کرد یابن رسول اللّه بهترین اعمال در این ماه چیست؟ فرمود: صدقه و استغفار، هرکه در ماه شعبان صدقه دهد حق تعالی آن را رشد و نموّ دهد همان گونه که یکی از شما بچّه شترش را رشد می دهد، تا آن که در قیامت در حالیکه به اندازه کوه احد شده باشد به صاحبش بازگردد.
چهارم: در تمام این ماه هزار مرتبه بگوید:
لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ لا نَعْبُدُ إِلا إِیَّاهُ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ؛ معبودی جز خدا نیست، و نپرستیم جز او را درحالی که عبادت را برای او خالص می کنیم، گرچه مشرکان را خوش نیاید.
پنجم: در هر پنجشنبه، این ماه دو رکعت نماز بجا آورد در هر رکعت پس از سوره «حمد» صد مرتبه سور «قل هو اللّه احد» خوانده و بعد از سلام نماز صد مرتبه صلوات بفرستد، تا حق تعالی هر حاجتی که در دین و دنیا دارد روا کند و نیز روزه هر پنجشنبه این ماه فضیلت بسیار دارد.
روایت شده: که در هر پنجشنبه ماه شعبان آسمان ها را زینت می کنند، پس ملائکه عرض می کنند، خدایا! روزه داران این روز را بیامرز، و دعای آنان را اجابت فرما.
در خبر نبوی است هرکه روز دوشنبه و پنجشنبه شعبان را روزه بدارد، حق تعالی بیست حاجت از حوائج دنیا و بیست حاجت از حوایج آخرت او را برآورد.
ششم: در این ماه بسیار صلوات فرستد.
هفتم: در هر روز شعبان در وقت زوال [وقت ظهر شرعی] و در شب نیمه آن این صلوات را که از حضرت زین العابدین علیه السّلام روایت شده بخواند:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَهِٔ النُّبُوَّهِٔ وَ مَوْضِعِ الرِّسَالَهِٔ وَ مُخْتَلَفِ الْمَلائِکَهِٔ وَ مَعْدِنِ الْعِلْمِ وَ أَهْلِ بَیْتِ الْوَحْیِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْفُلْکِ الْجَارِیَهِٔ فِی اللُّجَجِ الْغَامِرَهِٔ یَأْمَنُ مَنْ رَکِبَهَا وَ یَغْرَقُ مَنْ تَرَکَهَا الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مَارِقٌ وَ الْمُتَأَخِّرُ عَنْهُمْ زَاهِقٌ وَ اللازِمُ لَهُمْ لاحِقٌ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْکَهْفِ الْحَصِینِ وَ غِیَاثِ الْمُضْطَرِّ الْمُسْتَکِینِ وَ مَلْجَإِ الْهَارِبِینَ وَ عِصْمَهِٔ الْمُعْتَصِمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلاهًٔ کَثِیرَهًٔ تَکُونُ لَهُمْ رِضًی وَ لِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَدَاءً وَ قَضَاءً بِحَوْلٍ مِنْکَ وَ قُوَّهٍٔ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ الْأَبْرَارِ الْأَخْیَارِ الَّذِینَ أَوْجَبْتَ حُقُوقَهُمْ وَ فَرَضْتَ طَاعَتَهُمْ وَ وِلایَتَهُمْ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اعْمُرْ قَلْبِی بِطَاعَتِکَ وَ لا تُخْزِنِی بِمَعْصِیَتِکَ وَ ارْزُقْنِی مُوَاسَاهَٔ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَیْهِ مِنْ رِزْقِکَ.
خدایا! بر محمّد و مخاندان محمد درود فرست، درخت نبوت، و جایگاه رسالت، و محل آمد و شد فرشتگان، و معدن دانش، و خانواده وحی، خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، کشتی روان در اقیانوس های عمیق، هرکه به آن توسّل جوید ایمنی یابد، و هرکه آن را رها کند غرق شود، پیش افتاده از آنها از دین خارج است و عقب مانده از آنان نابود اس، و همراه آنان ملحق به حق است.
خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، پناهگاه محکم، و فریادرس بیچارگان درمانده، و پناه گریختگان، و دستاویز استوار برای چنگ اندازان، خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، درودی که برای آنان موجب خشنودی، و برای ما مایه اداکردن و بجا آوردن حق محمّد و خاندان محمّد باشد، به حول و نیرویت ای پروردگار جهانیان. خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست آن پاکان و نیکان و خوبان، که حقوقشان را بر همه واجب کردی، و پیروی و و لایتشان را بر همگان فرض کردی.
خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و دلم را با طاعتت آباد کن، و به نافرمانی از خود رسوایم مساز، و همیاری با آن که رزقت را بر او تنگ گرفتی،بِمَا وَسَّعْتَ عَلَیَّ مِنْ فَضْلِکَ وَ نَشَرْتَ عَلَیَّ مِنْ عَدْلِکَ وَ أَحْیَیْتَنِی تَحْتَ ظِلِّکَ وَ هَذَا شَهْرُ نَبِیِّکَ سَیِّدِ رُسُلِکَ شَعْبَانُ الَّذِی حَفَفْتَهُ مِنْکَ بِالرَّحْمَهِٔ وَ الرِّضْوَانِ الَّذِی کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ [سَلَّمَ ] یَدْأَبُ فِی صِیَامِهِ وَ قِیَامِهِ فِی لَیَالِیهِ وَ أَیَّامِهِ بُخُوعا لَکَ فِی إِکْرَامِهِ وَ إِعْظَامِهِ إِلَی مَحَلِّ حِمَامِهِ اللَّهُمَّ فَأَعِنَّا عَلَی الاسْتِنَانِ بِسُنَّتِهِ فِیهِ وَ نَیْلِ الشَّفَاعَهِٔ لَدَیْهِ اللَّهُمَّ وَ اجْعَلْهُ لِی شَفِیعا مُشَفَّعا وَ طَرِیقا إِلَیْکَ مَهْیَعا وَ اجْعَلْنِی لَهُ مُتَّبِعا حَتَّی أَلْقَاکَ یَوْمَ الْقِیَامَهِٔ عَنِّی رَاضِیا وَ عَنْ ذُنُوبِی غَاضِیا قَدْ أَوْجَبْتَ لِی مِنْکَ الرَّحْمَهَٔ وَ الرِّضْوَانَ وَ أَنْزَلْتَنِی دَارَ الْقَرَارِ وَ مَحَلَّ الْأَخْیَارِ.
به مدد آنچه از فضلت بر من وسعت دادی، و از عدلت بر من گستردی، و مرا در سایه رحمتت زنده داشتی روزی من فرما، این است ماه پیامبرت، آن سرور فرستادگان، شعبانی که آن را به رحمت و رضوانت پوشاندی، ماهی که رسول خدا (درود خدا بر او و خاندانش باد) در روزه داری و بپاداری عبادت در شبها و روزهایش، تا هنگام مرگ، با تمام توان کوشش می کرد، تنها برای فروتنی در برابرت و گرامی داشت ماه شعبان، خدایا! ما را در این ماه به پیروی از روشش، و رسیدن به شفاعتش یاری فرما، خدایا! او را برای من شفیعی با شفاعت پذیرفته، و راهی روشن به سویت قرار ده، و ما را پیرو او گردان، تا آنگاه که تو را در قیامت دیدار کنم، در حالیکه از من خشنو باشی، و از گناهانم چشم پوشی، و رحمت و رضوانت را بر من واجب کرده و مرا در بهشت و جایگاه خوبان درآورده باشی.
گردآوری توسط: تحقیقستان
