فال حافظ شب یلدا

یکی از آداب و رسوم شب یلدا شعر خوانی است خانواده های ایرانی دور هم جمع می شوند و بزرگترها حافظ می خوانند در مقاله زیر به این سوال پاسخ داده شده است که چرا با اشعار حافظ , فال می گیریم

حافظ خوانی و گرفتن فال حافظ از سنت های قدیمی شب یلداست که برای ما ایرانیان به یادگار مانده است. حافظ در میان ایرانیان عرج و قرب زیادی دارد و اشعار ارزشمند او نقل محافل است. در اشعار این شاعر بزرگ جذبه و گیرایی زیادی نهفته است. شاید برای خیلی ها جالب باشد تا بدانند چرا با اشعار حافظ آن هم در شب همچون شب یلدا فال می گیرند.

مرسوم است که در شب یلدا، بزرگ خانواده تفألی به دیوان حافظ می زند و اهل ذوق و شاعری، سروده های خود را برای دیگران می خوانند. در مجموع اینها آدابی است که از فرهنگ باستانی مهر در میان مردم باقی مانده و هر سال با شب یلدا نو می شود.

شب یَلدا یا شب چلّه یکی از کهن ترین جشن های ایرانی است. در این جشن، طی شدن بلندترین شب سال و به دنبال آن بلندتر شدن طول روزها در نیم کرهٔ شمالی، که مصادف با انقلاب زمستانی است، گرامی داشته می شود.

یلدا به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) گفته می شود. خانواده های ایرانی در شب یلدا، معمولاً شامی فاخر و همچنین انواع میوه ها و رایج تر از همه هندوانه را مهیا و دور هم سرو می کنند. پس از سرو تنقلات، قصه گویی بزرگان خانواده برای دیگر اعضای فامیل و همچنین فال گیری با دیوان حافظ رایج است.

شب یلدا در نقاط محتلف ایران و در میان اقوام همراه با آئین ویژه آن قوم گرفته می شود. دور هم نشینی، خوردن تنقلات، انار و هندوانه به همراه متل گفتن و شعر خوانی به خصوص حافظ خوانی و فال حافظ از نقاط اشتراک مراسم یلدا در میان اقوام اسرانس است.

فال حافظ گرفتن در شب نشینی های زمستان و مناسبت هایی چون چهارشنبه آخر ماه صفر، چهارشنبه سوری، شب سیزده صفر، بعداز ظهر سیزده به در، تیرماه سیزده شو(جشن تیرگان درمازندران) هم از باور های همگانی است اما با این حال سنت حافظ خوانی درشب یلدا بیشتر وصف الحال است و رواج بیشتری بین خانواده های ایرانی دارد. غیر از فال حافظ فال کوزه هم از دیگر سنت های شب یلداست که دربرخی نقاط رواج دارد.

چرا اشعار حافظ ؟

برای پاسخ دادن به این پرسش و اینکه چرا اشعار حافظ از میان شاعران کهن و کلاسیک به عنوان فال گرفتن انتخاب می شود، شاید استاد بهاءالدین خرمشاهی بهتر گزینه باشد:

«راز فال حافظ این است که حافظ نظر کرده است، او به مردم ایران نظر دارد و مردم به او نظر دارند و خدا به هر دو. حافظ به تنوع مضامین و معانی معروف است. مضمون به جهان شعر باز می گردد و معنا به زندگی واقعی مربوط است. حافظ به معنا بیشتر پرداخته و بسیار با ما حرف زده است؛ بیش از هر کسی، اما نه به اندازه سعدی.

نمونه های بسیاری هست که فال حافظ گرفته می شود، و شعرهایی بسیار نادر از حافظ بسیار مرتبط با موضوع می آید، راز فال حافظ نظرکردگی اوست. اعتقاد به آخرت، اعتقاد به معاد، طنز از گفتمان های شعر حافظ است، اما طنز موضوع و روش شعر او هم هست، او طنز را به چند شیوه به کار می برد؛ سر به سر گذاشتن با معشوق، سر به سر گذاشتن با احترام مقدسات دینی مثل تسبیح که بیشتر با طریقت انجام می شود و نه شریعت چون شریعت مقدس است.

باده ستایی، عشق، عرفان، اخلاق و اخلاقیات، پندپذیری و پند ناپذیری، استغنا، جبرگرایی و تسلیم به رضا، بی اعتباری به جهان، توکل و حق شناسی از مباحث مهم شعر حافظ است.»

چگونه با حافظ فال بگیریم؟

مشهور است که امروز در خانهٔ هر ایرانی یک دیوان حافظ یافت می شود. ایرانیان طبق رسوم قدیمی خود در روزهای عید ملی یا مذهبی نظیر نوروز بر سر سفره هفت سین، و یا شب یلدا، با کتاب حافظ فال می گیرند.

برای این کار، یک نفر از بزرگان خانواده یا کسی که بتواند شعر را به خوبی بخواند یا کسی که دیگران معتقدند به اصطلاح خوب فال می گیرد ابتدا نیت می کند، یعنی در دل آرزویی می کند. سپس به طور تصادفی صفحه ای را از کتاب حافظ می گشاید و با صدای بلند شروع به خواندن می کند.

کسانی که ایمان مذهبی داشته باشند هنگام فال گرفتن فاتحه ای می خوانند و سپس کتاب حافظ را می بوسند، آنگاه با ذکر اورادی آن را می گشایند و فال خود را می خوانند.

گردآوری توسط: تحقیقستان