تاریخ دقیق دهه فاطمیه در سال ۹۶
به دلایلی که در این مقاله ذکر شده است, تاریخ دقیق شهادت حضرت فاطمه مشخص نیست اما بنا به روایتی دهه فاطمیه در سال ۹۶ مصادف شده است با فاصله بین ۱۱ بهمن تا ۱ اسفند
دهه فاطمیه
حدود ۱۵ الی ۲۰ نقل قول تاریخی درباره تاریخ شهادت حضرت فاطمه (س) وجود دارد که اکثر آن ها بر اساس روز رحلت پیامبر اکرم (ص) تاریخ دقیق شهادت حضرت فاطمه (س) را بیان کرده اند. در این بین سه نقل قول اصلی تر به شرح زیر است:
۴۰ روز بعد از رحلت پیامبر اسلام (ص)
۷۵ روز بعد از رحلت پیامبر اسلام (ص)
۹۵ روز بعد از رحلت پیامبر اسلام (ص)
بر اساس نظر مورخان اسلامی نقل قول سوم سندیت بیشتری نسبت به سایر نقل ها دارد؛ یعنی ۹۵ روز بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) که مصادف است با ۱ تا ۳ جمادی الثانی.
در سال ۱۳۹۶ بنابر روایت ۷۵ روزه شهادت حضرت زهرا مصادف است با ۱۱ بهمن ماه و بر اساس روایت ۹۵ روزه روز اول اسفند ماه خواهد بود. یعنی ایام فاطمیه از ۱۱ بهمن شروع می شود و تا ۱ اسفند ادامه دارد.
اختلاف نظر درباره تاریخ دقیق شهادت حضرت فاطمه
این اختلاف علل متفاوتی دارد:
خلفای اول و دوم اجازه تدوین و نقل احادیث پیامبر (ص) را نمی دادند.
احادیث در دوران حکومت بنی امیه جعل و تحریف می شدند.
زبیریان و عباسیان به شدت علویان را سرکوب می کردند.
در فرهنگ عرب تاریخ تولد و مرگ زنان اهمیت نداشت.
بسیاری از منابع مکتوب شیعیان در طول تاریخ توسط دشمنان از بین رفته است.
یکی از علت ای مهم این اختلاف نظر می تواند جابجایی نقطه در متن حدیث باشد؛ در حدیث ممکن است «خمس و سبعون» آمده باشد که معنای ۷۵ روز را می دهد و یا ممکن است «خمس و تسعون» آمده باشد که معنای ۹۵ روز را می دهد.
تاریخ شهادت حضرت فاطمه (س) در روایات
روایاتی که از آن ها استفاده شده و تاریخ شهادت حضرت فاطمه (س) را ۹۵ روز بعد از رحلت پیامبر (ص) ذکر کرده به شرح زیر است:
امام باقر (ع): «حضرت صدیقه طاهره (ع) در ماه جمادی الاخر سال یازده هجری از دنیا رفتند و مدت زمان حیات فاطمه زهرا (س) پس از پیامبر (ص) ۹۵ روز بود.»
امام صادق (ع): «فاطمه زهرا (س) در ماه جمادی الاخر روز سه شنبه، سه روز از ماه گذشته در سال یازده هجری از دنیا رفتند.»
امام صادق (ع) درباره شهادت حضرت زهرا فرمودند:
«حضرت فاطمه اطهر (س) بعد از حضرت محمد (ص) مدت ۷۵ روز زنده بود و کسی در این مدت ایشان را خندان و خوشحال ندید! در هر هفته دو مرتبه، روزهای دوشنبه و پنجشنبه کنار قبر شهیدان می آمد و می فرمود: پیامبر خدا در اینجا بود و مشرکین در آنجا بودند.»
تاریخ شهادت حضرت فاطمه بر اساس اسناد
در میان کتاب های حدیث و تاریخ در مورد مدت زمانی که حضرت فاطمه (س) بعد از پدر بزرگوارش زندگی کرد نظرهای متفاوتی وجود دارد که در ادامه به بعضی از آن ها اشاره می کنیم:
مقاتل الطالبین نوشته ابوالفرج اصفهانی:
مدت زمان حیات فاطمه زهرا (س) بعد از وفات پیامبر (ص) مورد اختلاف قرار گرفته است، به طوری که کمترین زمان ذکر شده در این رابطه ۴۰ روز و بیشترین زمان شش ماه می باشد، اما آنچه نزد ما مسلم و مورد قبول است روایات رسیده از ائمه (ع) است. امام باقر (ع) می فرماید: «به درستی که زمان رحلت صدیقه کبری (س) سه ماه بعد از رحلت پیامبر مکرم اسلام (ص) بود».
مصباح کفعمی:
شهادت فاطمه زهرا (س) در روز سوم ماه جمادی الثانی سال ۱۱ قمری واقع شد.
اعلام الوری باعلام الهدی نوشته مرحوم طبرسی:
حضرت صدیقه طاهره (ع) در ماه جمادی الاخر سال یازده هجری از دنیا رفتند و مدت زمان حیات فاطمه زهرا (س) پس از پیامبر (ص) ۹۵ روز بود.
اقبال:
شهادت حضرت زهرای اطهر (س) در روز سوم جمادی الاخر واقع شد.
کشف الغمه به نقل از کتاب ذریه طاهره نوشته دولابی:
حضرت فاطمه زهرا (س) مدت سه ماه بعد از پدر خود زنده بودند. ولی ابن شهاب و زُهَری و عایشه و عروهٔ بن زبیر گفته اند که آن بانو شش ماه بعد از شهادت پدر خود زندگی کرد. حضرت امام محمد باقر (ع) می فرماید: «فاطمه اطهر مدت ۹۵ روز بعد از پدر بزرگوارش زنده بودند و در سال ۱۱ هجری به شهادت رسیدند». ابن قُتَیْبَه می گوید: مدت ۱۰۰ روز زنده بودند. گفته شده حضرت زهرای اطهر (س) در سال ۱۱ هجری شب سه شنبه، سوّم ماه رمضان در سنّ ۲۹ سالگی شهید شد.
دلایل الامامه نوشته مرحوم طبری شیعی:
امام صادق (ع) فرمود: «فاطمه زهرا (س) در ماه جمادی الاخر روز سه شنبه، سه روز از ماه گذشته در سال یازده هجری از دنیا رفتند. علت شهادت حضرت فاطمه (س) همان ضربه ای بود که قنفذ، غلام عمر بن خطاب به دستور او با پهنای شمشیر به حضرتش زد.»
قصص الانبیا نوشته مرحوم صدوق:
از ابن عباس نقل شده است: فاطمه زهرا (س) در آن بیماری که رسول خدا (ص) به شهادت رسید به حضور آن حضرت مشرف شد. پیامبر خدا (ص) فرمود: اجل من فرا رسیده است. حضرت زهرا (س) گریان شد، رسول اکرم (ص) فرمود: «گریان مباش! زیرا تو بعد از من بیشتر از ۷۲ روز و نصفی زنده نخواهی بود که به من ملحق خواهی شد و به من ملحق نمی شوی تا اینکه از میوه های بهشتی به عنوان تحفه به تو عطا شود. فاطمه (س) پس از شنیدن این بشارت خندان شد.
نظر آیت الله صافی گلپایگانی
اخیرا در استفتائی در مورد ایام عزاداری شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها از آیت الله العظمی لطف الله صافی گلپایگانی سئوال شده است؛ با توجه به معلوم نبودن دقیق تاریخ شهادت حضرت فاطمه زهرا دختر گرامی پیامبر اسلام صل الله علیه و آله ، بهترین ایام جهت عزاداری برای آن حضرت چه روزهایی است و بهترین نوع عزاداری در این شهادت عظمی چیست؟
آیت الله صافی در پاسخ به این استفتاء اظهار داشته است که نسبت به روز شهادت حضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا سلام الله علیها قول های مختلفی ذکر شده، لکن آنچه بیشتر مورد توجه علماء واقع شده است فاطمیه اول و فاطمیه دوّم در ماه جمادی الاول و جمادی الثانی است. شایسته است که شیعیان از روز سیزدهم جمادی الاول تا سوم جمادی الثانی سوگوار و با انجام مراسم عزاداری آن حضرت، ارادت و مودت خود را به اهل بیت اظهار و از انجام مراسمی که موجب وهن مراسم شهادت آن حضرت است اجتناب کنند.
این مرجع تقلید بهترین عزاداری حضرت زهرا سلام الله علیها را بیان فضائل، مناقب و مصائب آن حضرت و ذکر اخلاق و سیره عملی و دفاع ایشان از امام مظلوم حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام می داند که در همه اعصار باید برای مردم تبیین شود و می فرماید؛ ان شاء الله تعالی مؤمنان با تمسک به قرآن و عترت به بهترین صورت ممکن به ساحت مقدس آن بزرگوار عرض ادب و اخلاص کنند، به ویژه بانوان متدینه با حفظ حجاب و عفت و پاکدامنی، ایشان را الگوی خود قرار دهند.
خرائج و جرائج:
امام صادق (ع)فرمود: «حضرت فاطمه (س) بعد از پدر بزرگوارش مدت ۷۵ روز زنده بود و از فراق پدر خود دچار غم و اندوه شدیدی شده بود. جبرئیل نزد آن بانو می آمد و او را تسلی می داد و از مکان پدرش که در بهشت است باخبر می کرد. همچنین او را از آن مصائبی که بعداً دچار فرزندانش خواهد شد آگاه می نمود که حضرت امیرالمؤمنین (ع) این گونه مطالب را می نگاشت.»
مناقب نوشته ابن شهرآشوب:
موقعی که پیغمبر اکرم (ص) به شهادت رسید از عمر حضرت فاطمه اطهر (س) هجده سال و هفت ماه گذشته بود، بعد از پدر بزرگوارش مدت ۷۲ روز زنده بود. ۷۵ روز و چهار ماه هم گفته شده است. قربانی گفته: ۴۰ روز زنده بود و این قول صحیح است. فاطمه زهرا (س) در شب یکشنبه، سیزدهم ماه ربیع الاول سال ۱۱ قمری به شهادت رسید.
الکافی نوشته مرحوم کلینی:
امام صادق (ع) فرمود: «به درستی که توقف فاطمه (ع) در این دنیا پس از پدر گرامی اش ۷۵ روز بود.»
مصباح الانوار:
امام باقر (ع) فرمود: «همانا فاطمه (س) بعد از رسول خدا (ص) شش ماه زندگی کرد و کسی او را در آن شش ماه خندان ندید.»
ابن ابی الحدید
ابن ابی الحدید معتزلی در شرح خود می گوید: اگر گفته شود که خانه فاطمه مورد هجوم واقع شد، و صیانتش شکسته شد بخاطر حفظ نظام اسلام و بخاطر جلوگیری از تفرقه مسلمانان، چرا که مسلمانان آن زمان از دین برمی گشتند و دست از اطاعت بر می داشتند، در جواب گفته می شود که: همین کلام و جواب را بدهید آنجا که در جنگ جمل هودج عایشه مورد هتک واقع شد (چرا که عایشه بر علیه خلیفه رسمی مسلمانان قیام کرده) و هودج او مورد حمله قرار گرفت تا آنکه ریسمان اطاعت پاره نشود و اجتماع مسلمین از هم نپاشد و خون مسلمانان به هدر نرود. پس وقتی که جائز باشد حمله به خانه فاطمه بخاطر امری که هنوز واقع نشده بود، بدون شک جائز است حمله به هودج عایشه به خاطر امری که واقع شده بود.
گردآوری توسط: تحقیقستان
