وَ اعْبُدُواْ اللَّهَ وَ لَا تُشرِْکُواْ بِهِ شَیًْا  وَ بِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَنًا وَ بِذِى الْقُرْبىَ‏

«وخدا را بپرستید ،وهیچ چیز را همتای او قرار ندهید وبه پدر ومادر ،وبه خویشان نیکی کنید .(نساء ۳۶)

یکی از آموزه هایی که در اسلام سفارش فراوان شده است ،در مورد صله ارحام وخویشاوندان است .امام باقر (ع) می فرمایند :صله رحم ،اعمال را پاک واموال را با برکت وبلاها را دفع و حساب قیامت را آسان می کند واجل را به تأخیر می اندازد (سفینهالبحار ،ج۱،ص ۵۱۵).

همان گونه که در حدیث فوق مشاهده می فرمایید ،صله رحم برکات فراوانی برای زندگانی دنیا وآخرت دارد . قرآن قاطع رحم را دور از رحمت خود معرفی می کند :

وَ الَّذِینَ یَنقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِن بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فىِ الْأَرْضِ  أُوْلَئکَ لهَُمُ اللَّعْنَهُ وَ لهَُمْ سُوءُ الدَّار

«وکسانی که پیمان خدا را پس از آن می شکند وآنچه را خدا به پیوستن آن امر کرده (صله رحم) قطع کنند ودر زمین فساد کنند وبرای ایشان لعنت است وبرای آنها بد فرجامی است » (رعد ،۲۵) .

پیامبر اسلام(ص)  نیز می فرماید : «سریع ترین کارهای بد که کیفرش زود به انسان می رسد ،ستم کاری وقطع صله رحم است »(نهج الفصاحهحدیث ۲۹۱) .با ازدواج دو نفر از طریق «نسبی » دو خانواده آنها، با یکدیگر فامیل می شوند ، که وظایفی نسبت به آنها نیز پیدا می کنند ، به عبارت دیگردامنه صله رحم آنها گسترش می یابد .لذا زن ومرد باید علاوه بر اقوام خود با خویشان همسرش در حدمعقول و معتدل ارتباط داشته باشند .

به نظر شما چگونه صله رحم کنیم که از بعضی صدمات ناشی از آن مصون باشیم ؟

جایگاه اقوام در زندگی زناشویی

اقوام دارای دو جایگاه مجزا می باشند ، وباید این دو را ازیکدیگر تفکیک نمود ،ودر مقابل هر کدام ،رفتار مناسب با آن بروز بدهیم .آن دو عبارتند از :۱ـ جایگاه رحمی و نََسَبی /۲ـ جایگاه مشاوره وتصمیم گیری

الف ـ  جایگاه رحمی ونَسَبی

همانگونه که گفته شد ، با وصلت دو نفر ، خانواده همسرش نیز از طریق نَسَبی به اقوام او افزوده می شود ومانند خویشان خودش وظایفی عهده دار می باشد و با آنها نیز صله رحم نماید ،البته نباید به گناه ومعصیت الهی مبتلا شویم ، چنانچه این خوف عقلانی وجود داشته باشد باید به گونه ای ارتباط داشت که از گناه مصون بمانیم به بیان شیوای پیامبر (ص) سطح ارتباط را در حد سلام تقلیل می دهیم :

قال النبی(ص) : صِلوا اَرحامَکُم وَلَو بالسَّلام ِ « با خویشان خود پیوند داشته باشید اگرچه تنها با سلام کردن باشد »(سفینهالبحار ج۱،ص۵۱۵).

، زنان ومردان مؤمن ما، حتماً  وظیفه مهم خود را نسبت به صله رحم رعایت خواهند نمود، مسئله اصلی زمانی است که یکی از این اقوام با زبان و رفتار خود موجب آزار دیگری شده و طرف مقابل برای توجیه رفتار فامیلش در برابر دیگری جبهه می گیرد و با یکدیگر به نزاع می پردازند ؛ ودر بعضی مواقع این جانبداری ودفاع از اقوام موجب از هم پاشیدگی کانون زندگی می شود !!

وبه عبارت دیگر این گروه برای زوج های جوان مشکلاتی فراوانی ایجاد می کند . آیا در چنین حالتی ما می توانیم برای مصون ماندن از صدمات آن ترک صله رحم کنیم ؟ آیا به عنوان صله رحم باید از رفتار زشت اقوام خود دفاع نمود ؟

گاهی زن و یا مرد به خاطررفتار وگفتار بد و زشت فامیل همسرش اورا سرزنش می کند و به او اعتراض می کند ،وهمین سبب دعوا وناراحتی در زندگی مشترک آنها  می شود .به دو سؤال زیر توجه کنید :

آیا انسان در مورد رفتار زشت خویشاوندان ،مسؤل است ؟

آیا به سادگی می توان رفتار زشت خویشاوندان را تغییر داد؟

با کمی اندیشیدن در می یابیم پاسخ پرسش های فوق ،منفی است . احتمال این که هر یک از این دو در بین خویشاوندان خود افراد بی ادب ونادان نیز داشته باشند وجود دارد که گاهی این افراد از خویشان نزدیک همسر انشان است . ولی نکته مهم آن است که تقصیر همسرمن درمورد رفتارنامناسب وابستگانش چیست ؟

اگر وقعاً اورا بی تقصیر می دانید پس چرا در مورد رفتار نامناسب خویشاوندانش او را سرزنش می کنید ؟

همسر شما چقدر توانایی واختیار دارد که رفتار خویشاوند خود را تغییر دهد ؟ روان شناسان بر این باورند که تغییر رفتار انسان ها به سادگی امکان پذیر نیست ،زیرا در شکل گیری شخصیت هر کس عوامل گوناگون دخیل بوده است که باید برای تغییر رفتار هر انسان آن عوامل را تغییر داد و یا کنترل کرد ،این کار ساده ای نیست .

آیا عاقلانه است که برای رفتار نامناسب خویشاوند همسرم رابطه عاطفی خودم را با او سست کنم ؟

از آن جا که ما ناچار به صله رحم اقوام یکدیگر هستیم ،واز طرف دیگر نیز باید رابطه عاطفی من وهمسرم روز به روز مستحکم تر شود رعایت اصل زیر لازم وضروری است ؛ یعنی زن ومرد باید برای حفظ رابطه عاطفی خود وبهره گیری از برکات دنیایی وآخرتی صله رحم ، باید خودشان را  موظف به انجام اصل زیر بدانند  :

زن وشوهر ،باید خویشاوندان همسرشان را همان گونه که هستند ، بپذیرند. اگر چه او فردی جاهل ،فاسق ویا بی ادب باشد ،وهرکدام در حد وسع خود وبا رعایت نکات اخلاقی ودینی ،ــــ فقط برای عشق وعلاقه به همسرخود ـــ به آنها احترام کامل بگذارد واز خطا هاوآزار آنها چشم پوشی کند .

یک بار دیگر اصل فوق را مرور کنید و در باره آن فکر کنید ،تصور کنید زن برای علاقه به شوهرخود، خویشاوند همسرش را احترام کند ، وبر عکس شوهربرای علاقه وعشق به زنش ،تمام خویشاوند همسرش را احترام کند .

آیا علاقه وعشق این دو به یکدیگر مستحکم تر نمی شود ؟ آیا عشق وعلاقه به همسرم نمی ارزد که کمی صبوری کنم ورفتار نا مناسب خویشاوند همسرم را تحمل کنم ؟ آیا استحکام زندگی زناشویی خودمان مهم تر از عکس العمل در مقابل رفتار نامناسب خویشاوند همسرم ،نیست ؟

ب ـ جایگاه مشاوره وتصمیم گیری

خویشاوندان گاهی اوقات به خود حق می دهند که به قصد «آموزش زندگی » به همسران جوان در زندگی مشترک آنان دخالت کنند و گاهی به جای آنان تصمیم گیری کنند . چه بسا قصد و نیت آنان کاملاً انسانی ودلسوزانه باشد ولی زوج جوان معمولاً در مقابل این اقدام اطرافیان مقاومت می کنند ومایل هستند به طور مستقل تصمیم گیری کنند . گاهی اوقات تضاد خواسته های بزرگترهای بستگان و زوج جوان ارکان زندگانی را سست می کند واختلافات را دامن می زند . اگر به برخی مشکلات عاطفی وروانی این پدیده توجه کنیم به پیامد های منفی این نوع محاسبات بیشتر پی خواهیم برد .

سخنی با بزرگتر ها

ابتدا سخنی با بزرگان خانواده و مخصوصاً والدین زوج های جوان داشته باشیم .

هیچ تردیدی وجود ندارد که شما پدران ،مادران وسایر اطرافیان نزدیک زوج های جوان خواهان نیک بختی وآسایش این دو نفر که با امید و آرزوی فراوان پیوند زناشویی برقرار کرده اند ،هستید . یقیناًً شما دارای تجاربی در زندگی هستید که هر کدام یک راهنمای راه زندگی آنان است .

ولی این موضوع بسیار مهم را نباید از یاد برد که اگر این خیر خواهی شما با عقل وتدبیر کافی و با در نظر گرفتن وضع زندگی زوج جوان نباشد، به زیان زوج جوان تبدیل خواهد شد . انتظار می رود که شما ضمن ارایه دیدگاه ها ومشورت های خود استقلال نظر و تصمیم گیری را از این دو نفر نگیرید . مناسبات خود را طوری تنظیم کنید که زوج جوان بتدریج رشد کنند و در جاده زندگی با کسب تجربه های گوناگون با آرامش و پویایی حرکت نمایند .

بنابراین بهتر است شما نظرات خود را به عنوان پیشنهاد عرضه کنید واگر از شما کمک بیشتری طلب کردند ،یاری کنید . اگر بیش از این باشد مطمئناً موجب مشکلات بی شماری در زندگی خواهد شد .

سخنی با زوج های جوان

شما زو ج های جوان باید این واقیعت را بپذیرید که هنوز از رموز زندگی وآسیب ها وتهدید های زندگی مشترک آگاهی کافی ندارید . هرچند این اطلاع بر اساس سن ، تحصیلات ،نوع خانواده وتجارب پیشین وضع متفاوتی در زوج های جوان خواهد داشت ولی در هر حال در آغاز تشکیل زندگی مشترک و راه جدید قرار گرفته اید .

از سوی دیگر در کنار شما ،انسان هایی وجود دارند که بامشاهده و رویارویی با رویدادهای گوناگون زندگی تجاربی اندوخته اند که برخی از آنها را در هیچ کتابی نمی توان  یافت .

پدر ، مادر واطرافیان نزدیک تجربه های بسیار زیادی را در محیط شما آماده کرده اند . این عاقلانه نیست که برخورد حذفی با این موضوع داشته باشیم ،زیرا ما به جای آن که برخی کارها را از طریق آزمایش وخطا بیاموزیم ومجبوربه پرداختن هزینه های سنگین آن باشیم ،شایسته است از آنانی که قبل از ما این راه راپیموده اند بهره بگیریم . بهتراست پیشنهاد و نظرات آنها را گوش دهیم و از قسمت های مفید آن برای بهسازی زندگی خود استفاده کنیم .

ضمناً می توانید استقلال عمل و رأی خود را حفظ کنید و در مجموع پیشنهاد ها ونظرات اندیشه کنید و تصمیم بگیرید . به عبارت دیگر می توانید بدون ایجاد تضاد و تقابل وبدون رنجیده خاطر ساختن اطرافیان نقش یک « شنونده مستقل »را ایفا نمایید تا هم از آثار منفی دخالت ها در امان بمانید وهم از آثار مثبت دیدگاه ها محروم نشوید .

البته این شیوه رفتار در ارتباط با اطرافیان زمانی مؤثر ومفید خواهد بود که شما زوج جوان نظر وعمل هماهنگ داشته باشید . از احساسات بپرهیزید .در اینجا یاد آوری این نکته مهم ضروری است که عمل به پیام به آیه :

«اَلرّجالُ قَوامونَ عَلی النِساءِ»« مردان سرپرستی برزنان دارند » (نساء ،۳۴)

در این هماهنگی به زوج جوان یاری می رساند . اگر مرد به مسؤلیت سنگین سنگربانی خود در خانواده عمل کند و زن این نقش مرد خود را بپذیرد ،خیلی از امور به آسانی سامان پیدا می کند

بنابراین شما زوج های جوان می توانید با حفظ استقلال واختیار خود از تجارب غنی بزرگترها در مدیریت زندگی خود استفاده کنید . رعایت احترام وادب در مقابل آنان به خیر وصلاح شما در زندگی ،کمک خواهد کرد .

نکته مهم دیگری که باید در نظر داشت آن است که پذیرش یا عدم پذیرش نظرات اطرافیان و « نه گفتن » در مقابل آنان باید خالصانه ومحترمانه باشد .نفس اماره همیشه در کمین ماست .

هر گاه در برابر یک پیشنهاد قرار گرفتیم به دور از هوای نفس آن را بررسی کنیم واگر به سود زندگی ما بود بپذیریم وسپاسگزاری کنیم واگر نبود آن را نپذیریم ولی نپذیرفتن ما به تیره شدن روابط نیز منجر نشود .

هر قدر آگاهی وایمان ما به دین اسلام بیشتر باشد مناسبات ما با اطرافیان به نحو مطلوب تنظیم می شود .یک انسان دیندار ویک خانواده معنوی قبل از اقدام نیت های خود ،به آموزه های دینی مراجعه می کند . اگر موافق آن باشد عمل می کند واگر موافق نباشد عمل نمی نماید .

بنابراین بین اعتقادات دینی زن وشوهر با وضع زندگی آنان ارتباط مستقیم وجود دارد . اگر بهره گیری از تجربیات بزرگتر های خویشاوندان با باور وایمان دینی همراه باشد ،سیمای زندگی مشترک عوض می شود وبنای خانواده استحکام پیدا می کند .